Tomasz Wites
Mija 35 rocznica awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku w czwartym bloku energetycznym doszło do przegrzania reaktora i wybuchu wodoru. Do atmosfery przedostały się substancje, które wraz z chmurą promieniotwórczą przemieszczały się nad Europą. Przez lata wokół tematu wybuchu w elektrowni atomowej w Czarnobylu narosło wiele mitów.
Kiedy w 2011 roku, po 25 latach od pamiętnej awarii w Czarnobylu, w wyniku tsunami spowodowanego przez trzęsienie ziemi u wybrzeży japońskiej wyspy Honsiu, doszło do serii wypadków w elektrowni atomowej Fukushima I, ponownie rozgorzała dyskusja nad energetyką jądrową i konsekwencjami jej wykorzystania. Przy tej okazji, w odniesieniu do obu wydarzeń, sformułowano wiele prawd, półprawd i kłamstw, w których łatwo pogubić się i zatrzeć granice między faktami a fikcją.
Drogowskazem do całościowego zrozumienia przytoczonych awarii jest książka autorstwa Tomasza Ilnickiego pt. Czarnobyl i Fukushima, opublikowana nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN. Podtytuł opracowania – przyczyny, przebieg i konsekwencje – wskazuje na zastosowany klucz służący uporządkowanemu przedstawieniu wydarzeń odnoszących się do awarii w obu elektrowniach. Książka napisana została na podstawie wyjątkowej literatury przedmiotu, trudno dostępnej czy wręcz pionierskiej na polskim rynku wydawniczym. Warstwę opisową wzbogaca unikatowa dokumentacja fotograficzna zgromadzona przez Autora podczas pobytu w rozpatrywanych obszarach.
Książka Czarnobyl i Fukushima. Przyczyny, przebieg i konsekwencje to opracowanie obszerne, liczy 488 stron. Zasadniczą część rozważań poprzedza prolog zawierający profesjonalny materiał faktograficzny dotyczący energetyki jądrowej. Opis ten został skonsultowany z licznymi ekspertami, których opinie i komentarze wzbogacają główną narrację. Historię i współczesność Czarnobyla (Akt I) zawarto w jedenastu rozdziałach, poświęconych m.in. wydarzeniom poprzedzającym rok 1986, przebiegowi akcji likwidacji skutków katastrofy czy też konsekwencjom zdrowotnym i społecznym awarii. Tomasz Ilnicki skutecznie przenosi czytelnika od wymiaru globalnego, w tym reakcji państw Zachodu, do wymiaru jednostkowego przybliżając tragicznie zakończoną historię życia Walerija Legasowa. Autor książki dzieli się także doświadczeniami płynącymi z kilkudziesięciu pobytów w czarnobylskiej strefie wykluczenia. Część opracowania poświęconą Fukushimie (Akt II), zawartą w siedmiu rozdziałach, wyróżnia zbliżona konstrukcja – od opisu rysu historycznego, przebiegu katastrofy i efektów akcji likwidacji skutków zdarzenia, po doświadczenia płynące z autopsji z rozpatrywanego obszaru. Książkę kończy epilog zatytułowany XXI wiek: ku energetyce bezemisyjnej oraz dokumentacja fotograficzna zawarta w części nazwanej Kadry.
Czarnobyl i Fukushima na trwałe zaistniały w światowym przekazie naukowym, popularnonaukowym oraz popkulturowym stanowiąc element trudnego dziedzictwa. Nagromadzone materiały na ich temat stanowią swoisty palimpsest, rozumiany jako wielowarstwowy tekst o katastrofie nuklearnej, pozwalający na różnorodne odczytywanie znaków z przeszłości, ale również interpretację ciągle powstających nowych znaków, widocznych w literaturze, filmie czy bezpośrednich doświadczeniach z wypraw do stref wykluczenia. Książka Tomasza Ilnickiego to opracowanie, które wywiązując się z całościowego przedstawienia tematu zachowało genius loci i tym samym pobudza do refleksji nad człowiekiem i światem, w którym żyjemy.