17 listopada 2025 r. zmarł prof. dr hab. Antoni Jackowski. Wspominamy sylwetkę Honorowego Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. O tym jak bogate w doświadczenia miał życie świadczy licząca 670 stron autobiografia Profesora pt. „Przez życie z geografią”. Po jej ukazaniu się pisaliśmy w grudniu 2023 r., że: „Przez życie z geografią” to wydarzenie wydawnicze, którego nie sposób nie dostrzec, nie przeczytać i się nie zachwycić. Książka jest zaproszeniem do odbycia intelektualnej wędrówki, przez kraje, regiony, miasta i do podróży w czasie w wyśmienitym towarzystwie! Antoni Jackowski jest naturalnym pierwszoplanowym Bohaterem tej księgi. Ale nie jedynym. Aktorami kolejnych planów są wybitni Polacy, dyplomaci, wojskowi, ludzie kultury, nauki, sztuki, artyści, wielcy patrioci, których nazwiska nakazują pochylić głowę, ale i ludzie nieobdarzeni szczególnymi naukowymi, scenicznymi czy politycznymi talentami. W poniższym wspomnieniu przypominamy wybrane fakty i wydarzenia z życia Profesora, który pozostanie w naszej pamięci na zawsze.
Antoni Jackowski urodził 1 czerwca 1935 r. w Brugii (Belgia). Studia geograficzne z wyróżnieniem ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1959 r. Następnie pracował w Bibliotece Jagiellońskiej (1960-1967, bibliotekarz) oraz w Pracowni Krakowskiej Zakładu Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT (1967-1972, starszy projektant). Już w 1964 r. przystąpił do Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W 1971 r. na podstawie rozprawy, przygotowanej pod opieką prof. Antoniego Wrzoska, pt. Turystyka jako element gospodarki Podhala. Studium z geografii turyzmu uzyskał stopień doktora nauk geograficznych. Głównym miejscem pracy zawodowej Antoniego Jackowskiego był Uniwersytet Jagielloński, a dokładnie Instytut Geografii UJ, obecny Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, gdzie pracował jako adiunkt (1972-1984), docent (1984-1991), profesor nadzwyczajny (1991-1998) i profesor zwyczajny (1998-2006).
Dorobek naukowy A. Jackowskiego liczy ponad 450 pozycji. Od początku lat 60. do końca lat 80. XX w. w jego badaniach naukowych dominowała problematyka związana z geografią turyzmu. Razem z Jadwigą Warszyńską w latach 70. XX w. tworzyli podstawy polskiej geografii turyzmu, kształtując tzw. szkołę krakowską, m.in. Podstawy geografii turyzmu (Warszyńska, Jackowski, 1978). Po 1983 r. zainteresowania naukowe A. Jackowskiego zaczęły koncentrować się wokół zagadnień związanych z geografią religii, stworzoną w Polsce nową subdyscypliną nauk geograficznych. Pierwszymi publikacjami z tego zakresu były monografie: Zarys geografii pielgrzymek (1991), Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce (1991), Jasnogórskie pielgrzymki w przestrzeni miasta i regionu Częstochowy (1998, z D. Ptaszycką-Jackowską). Był autorem pierwszego studium o pielgrzymkach w Polsce (Pielgrzymowanie, 1998, 2004) oraz współautorem monografii Jasna Góra (2001, 2004, z paulinami J. Pachem i S. Rudzińskim). Opublikował obszerne studium pt. Jasnogórskie pielgrzymowanie bez granic (2005). Inicjował opracowania typu encyklopedycznego, m.in. Miejsca święte Rzeczypospolitej. Leksykon (1998, red.), Szlaki pielgrzymkowe Europy. Leksykon (2000, red. z I. Sołjan), Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II (2005, red. z I. Sołjan). Zwieńczeniem dorobku w tej tematyce stała się monografia Religie świata. Szlaki pielgrzymkowe (1999, z I. Sołjan, E. Bilską-Wodecką) oraz podręcznik z geografii religii pt. Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii (2003). Staraniem prof. Jackowskiego w 1994 r. został powołany w IG UJ Zakład Geografii Religii, a od 1995 r. zaczął ukazywać się periodyk naukowy Peregrinus Cracoviensis. W badaniach dotyczących historii geografii ważnymi dziełami są: Historia geografii polskiej (2008, red. z S. Liszewskim i A. Richlingiem), Z dziejów geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim XV-XXI wiek (2009, z I. Sołjan), Pamiętamy… Geografia polska w okresie II wojny światowej (2010, red. z A. Michno); Geografia polska i geografowie w latach II wojny światowej (2019, z E. Bilską-Wodecką, I. Sołjan, J. Liro), Geografowie Polscy. Słownik biograficzny (2018, t. 1-3, współredakcja i współautorstwo).
Ważne miejsce w dorobku A. Jackowskiego stanowią wystawy. Do najważniejszych należały dwie ekspozycje (wspólnie z M. Taborską) – Rozwój myśli geograficznej w Polsce, wystawa ta towarzyszyła Konferencji Regionalnej MUG pt. Changes, Challenges, Responsibility (Kraków, 2014) oraz Geografia polska – tradycja i współczesność, wystawa towarzyszyła Międzynarodowemu Kongresowi Assises franco-polonaises de Géographie inaugurującemu obchody związane z 100. rocznicą powstania PTG (Paryż, 2016) oraz trzecia wystawa Geografia polska i geografowie w latach II wojny światowej (2018, Collegium Maius UJ-Ogród Profesorski, z E. Bilską-Wodecką, I. Sołjan, J. Liro).
Prof. Antoni Jackowski szeroko zaangażowany był w płaszczyźnie organizacyjnej, m.in. przewodniczył Konferencji Kierowników Geograficznych Jednostek Uczelnianych (2002-2005), był ekspertem Państwowej Komisji Akredytacyjnej (2003-2004), członkiem
Rady Programowej Centrum Edukacji Kadr Turystycznych (1997-2005), pełnił stanowisko prodziekana (1987–1990) i dziekana (1993–1999) Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ, dyrektora IG UJ (1990–1993, 1999–2005. W 2007 r. Senat UJ nadał mu godność Profesora Honorowego UJ, zaś w 2013 r. otrzymał tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu w Preszowie. Pod opieką Profesora powstało ponad 400 prac magisterskich i ponad 100 prac licencjackich, ponadto wypromował 9 doktorów.
W 1980 r. był współzałożycielem NSZZ „Solidarność” w UJ oraz założycielem związku w IG UJ. Członek Prezydium Komisji Zakładowej „Solidarności” w UJ. Po wybuchu stanu wojennego działał w Metropolitarnym Komitecie Pomocy Internowanym i Uwięzionym (1982-1983). Został wyróżniony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002), Medalem im. Jerzego Kondrackiego „Za Zasługi dla Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW” (2008), Nagrodą Miasta Krakowa w dziedzinie Nauka i Technika (2011), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2012), Medalem im. Wincentego Pola za szczególne zasługi w dziedzinie rozwoju nauk geograficznych i popularyzowania osiągnięć geografii, przyznanym przez Prezesa PAN oraz Komitet Nauk Geograficznych PAN (2020).
Jak wspomniano wcześniej, A, Jackowski wstąpił do Polskiego Towarzystwa Geograficznego w 1964 r. i już wówczas zaangażował się w działalność, początkowo jako członek Komisji Rewizyjnej Oddziału Krakowskiego PTG (1964), następnie Sekretarz Komisji Geografii Turyzmu (1977-1993) i jej przewodniczący (1993-1996), przewodniczący Komisji Geografii Religii (2013-2022), przewodniczący Komisji Historii Geografii (2022-2025). A. Jackowski został wybrany Przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Geograficznego w 2012 r. i pełnił tę funkcję przez dwie kadencje (2012-2016, 2016-2020), a w 2020 r. został wybrany Honorowym Przewodniczącym PTG, otrzymując ten tytuł jako druga osoba w dziejach Towarzystwa (wcześniej Honorowym Przewodniczącym PTG był prof. Jerzy Kondracki). Prof. A. Jackowski w swym bogatym dorobku publikacyjnym kilka ważnych prac poświęcił Polskiemu Towarzystwu Geograficznemu, m.in. Polish Geographical Society 1918-2014 (2014), Historia Polskiego Towarzystwa Geograficznego (2018, współautorzy: I. Sołjan, M. Sobczyński), Księga Wielkiego Jubileuszu. Polskie Towarzystwo Geograficzne 1918-2018 (2020, współredakcja T. Wites). Za liczne zasługi na rzecz Polskiego Towarzystwa Geograficznego A. Jackowski wyróżniony został Złotą Odznaką PTG (nr 694, 1998) oraz Medalem Pamiątkowym 100-lecia PTG (2018.)
Do rysu naukowego i popularnonaukowego warto dodać piękną kartę z życia prywatnego. W 1969 r. Antoni Jackowski zawarł związek małżeński z Danutą Ptaszycką, architektem krajobrazu i geografem, profesorem w IGiGP UJ. Efektem odbytych wspólnie podróży były wystawy fotograficzne, m.in. pt. Dookoła świata przez morza i oceany (Biblioteka Nauk Przyrodniczych UJ, 2016-17). Prof. Danuta Ptaszycka-Jackowska zmarła 5 stycznia 2025 r., a prof. Antoni Jackowski 17 listopada 2025 r. Spoczywają razem w Krakowie, w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim (KW XXI B rząd: płn.).
Wspomnienie przygotował Tomasz Wites