Odszedł od nas Profesor Grzegorz Węcławowicz

Fotografia prof. Grzegorz Węcławowicz

Z głębokim żalem i smutkiem zawiadamiamy, że w dniu 12 czerwca odszedł od nas Profesor Grzegorz Węcławowicz. Był wybitnym uczonym, zasłużonym dla polskiej i międzynarodowej nauki, Mistrzem dla kilku pokoleń badaczy – nie tylko geografów, a jednocześnie wielkim Przyjacielem, Człowiekiem wielkiej dobroci i gorącego serca, wrażliwym, nieobojętnym na sprawy ludzkie – te publiczne i prywatne, zawsze chętnym do niesienia pomocy. A równocześnie stawiającym wysokie standardy pracy naukowej i kultury osobistej.

Całe swoje życie zawodowe związał głównie z Instytutem Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Tam w 1970 r. rozpoczął studia doktoranckie i ukończył je w 1974 r. rozprawą pt. „Struktura przestrzeni społeczno-gospodarczej Warszawy w 1931 i 1970 r. w świetle analizy czynnikowej”. Promotorem był prof. Kazimierz Dziewoński. Była to duża zmiana merytoryczna, bowiem primo voto był geomorfologiem, a praca magisterska (obroniona w 1966 r.) dotyczyła procesów morfologicznych doliny Wisły w holocenie.

Przez kolejne dwie dekady Profesor Węcławowicz głównie kontynuował i specjalizował swoje zainteresowania dotyczące geografii miast i ludności. W latach 1976-1977 był na prestiżowym stażu London School of Economics and Political Science. Nabyte doświadczenia zaowocowały pracą habilitacyjną „Struktury społeczno-przestrzenne w miastach Polski”, wydaną w 1988 r., w której ugruntował swoją pozycję jako czołowego badacza w nurcie ekologii miejskiej. Nurt ten na całym świecie był i w zasadzie jest obecnie najważniejszym i najlepiej rozwiniętym w badaniach struktur wewnętrznych miast.

W 1996 r. dzięki pobytowi w brytyjskim University of Leeds została wydana w UCL Press jedna z Jego najważniejszych i bardzo często przywoływanych prac: „Contemporary Poland. Space and Society” (była ona tzw. książką profesorską w złożonym wniosku awansowym, a tytuł profesora nauk o Ziemi został przyznany w 1998 r.). W pierwszym okresie transformacji wspominana monografia stała się klasyczną pozycją opisującą procesy przestrzennych przemian społecznych w postkomunistycznym kraju. Na tej bazie Profesor Węcławowicz opublikował w Wydawnictwie Naukowym PWN podręcznik akademicki „Przestrzeń i społeczeństwo współczesnej Polski. Studium z geografii społeczno-ekonomicznej” (2002), a następnie „Geografię społeczną miast” (2003). Obydwie monografie miały w późniejszym czasie drugie rozszerzone wydania.

Po 1989, a szczególnie po 2000 r. zainteresowania naukowe Profesora Grzegorza Węcławowicza ewoluowały w stronę praktyczną: rozwoju regionalnego i lokalnego, gospodarki przestrzennej, planowania przestrzennego. Profesor brał udział w wielu projektach związanych z planowaniem i gospodarką przestrzenną miast. Włączał się wielokrotnie w opracowywanie strategii rozwoju oraz innych dokumentów planistycznych i urbanistycznych zwłaszcza w Warszawie (Jego głównym „polu” badawczym), a ponadto w Krakowie (udział w przygotowaniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), Radomiu i kilku innych gminach. Po roku 2000 brał udział (w tym był kierownikiem) w kilku dużych międzynarodowych projektach badawczych Unii Europejskiej poświęconych restrukturyzacji miast, wykluczeniom społecznym, dobrym praktykom zarządzania i in.

W latach 2002-2006 Profesor Węcławowicz kierował pracami zespołów, które opracowały kilka wersji „Raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju”, następnie dokumentu „Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej” (2005). W latach 2007-2011 brał udział w opracowaniu „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”. Jeszcze innym nurtem zainteresowań Profesora Węcławowicza była geografia wyborcza, m.in. w 1998 r. opublikowany został jeden z Atlasów Warszawy nt. wyborów parlamentarnych 1991 i 1993. Zainteresowania te przechodziły z czasem szerzej w geografię polityczną, politologię i geopolitykę, a także w historię, filozofię czy nawet historiografię ulubionych autorów. Profesor był bowiem erudytą, uwielbiał otrzymywać, nabywać i czytać książki, dyskutować, miał swoje poglądy na Polskę, Europę i świat.

W rodzimym Instytucie Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN był współtwórcą największych sukcesów naukowych i organizacyjnych. Dzięki licznym pobytom w kilkunastu krajach posiadał doskonałe kontakty zagraniczne, które owocowały m.in. wymianą doktorantów, współpracą projektową, publikacjami. Szczególnie procentowała Jego wysoka kultura osobista, bezpośredniość, łatwość nawiązywania kontaktów i przyjaźni, uczciwość – nie tylko naukowa, chęć niesienia pomocy, otwarcie na drugiego człowieka, ciekawość świata, ludzi i kultur. Wypromował dziesięciu doktorów, ale liczba osób, którym w jakiś sposób pomógł lub wpłynął na drogę naukową i zawodową jest znacznie większa oraz nie dotyczy tylko warszawskiego Instytutu PAN.

W latach 1999-2012 objął funkcję kierownika Zakładu Geografii Miast i Ludności, a w latach 2007-2018 przewodniczył Radzie Naukowej IGiPZ PAN. Był też wieloletnim członkiem Komitetu Nauk Geograficznych PAN, Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, wykładowcą kilku polskich i zagranicznych uczelni, w tym University of Leeds. Przez prawie dwie dekady redagował warszawskie Prace Geograficzne (2001-2018), a w latach 1993-2009 wspomniany „Atlas Warszawy”. Był w zasadzie „stałym” współpracującym ekspertem bardzo wielu instytucji publicznych – naukowych, społecznych, samorządowych.

Pod adresem https://www.igipz.pan.pl/osoba/show/grzegorz_weclawowicz.html znajduje się informacja o drodze naukowej Profesora, w tym napisane Jego własnymi słowami „Zainteresowania naukowe”.

Z Polskim Towarzystwem Geograficznym był związany od lat 70. ubiegłego wieku, głównie z Oddziałem Warszawskim, a od lat 90. – Akademickim. W latach 1997-2000 był Zastępcą Przewodniczącego PTG, a w latach 2000-2003 zasiadał w Sądzie Koleżeńskim Zarządu Głównego PTG. W roku 2018 został odznaczony Medalem 100-lecia PTG. Ponadto w 2023 r. otrzymał Medal im. Jerzego Kondrackiego – najwyższe wyróżnienie Jego Alma Mater, aktualnie Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW.

Profesor Węcławowicz urodził się w 1943 r. i przez pierwsze lata swego życia wychowywał się w Zalesiu Górnym pod Warszawą. W środę 19 czerwca o godz. 12.00 w pobliskim Piasecznie w Kościele pw. Świętej Anny odbyło się nabożeństwo żałobne oraz pochówek w Grobie Rodzinnym na cmentarzu parafialnym.

Składamy głębokie wyrazy współczucia Rodzinie oraz Współpracownikom i Przyjaciołom Profesora. Żegnamy Profesora Grzegorza Węcławowicza z ogromnym żalem. Odszedł jeden z naszych największych Mistrzów, współtwórca ambitnych osiągnięć polskiej geografii społeczno-ekonomicznej, Osoba, której bardzo wielu zawdzięcza bardzo wiele. Ale pamięć o Nim nie zgaśnie, pozostaną na zawsze dzieła oraz wierna pamięć uczniów i przyjaciół.

 

fotografia
Na powyższej fotografii prof. G. Węcławowicz (pierwszy z lewej) podczas wręczenia Medalu Jubileuszowego z okazji 100-lecia PTG. Obok (na prawo) prof. Stanisław Misztal, prof. Piotr Eberhardt, z tyłu prof. Eugeniusz Rydz.