Uroczystość odnowienia doktoratu prof. Antoniego Jackowskiego: Laudacja prof. Izabeli Sołjan

Magnificencjo,
Wysoki Senacie,
Szanowny Panie Dziekanie,
Szanowni Państwo,
Drogi Bohaterze dzisiejszej uroczystości,

Spotykamy się dzisiaj na wyjątkowej uroczystości, odnowienia po pięćdziesięciu latach doktoratu Pana Profesora Antoniego Jackowskiego. Spotykamy się również w szczególnym miejscu, właśnie w Auli UJ 17 kwietnia 1971 roku mgr Antoni Jackowski obronił pracę doktorką pt. Turystyka jako element gospodarki Podhala. Studium z geografii turyzmu, przygotowaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Antoniego Wrzoska. W związku z tym jubileuszem przypadł mi zaszczyt wygłoszenia laudacji, ale pragnę dodać, że w jej przygotowaniu duży udział miały również koleżanki z Pracowni Geografii Religii: dr hab. Elżbieta Bilska-Wodecka prof. UJ i dr Justyna Liro. Profesor zawsze uczył nas działania zespołowego, jako zespół zawsze byliśmy jednością, dlatego chciałyśmy, aby tak było również tym razem i żeby był to nasz wspólny wyraz podziękowania naszemu Nauczycielowi i Mistrzowi. To wielkie wyróżnienie jest zarazem zadaniem trudnym, przede wszystkim ze względu na wyznaczony czas, jak bowiem zmieścić ponad 80 lat życia, pełnego dokonań i osiągnięć w kilkunastu minutach, jak przedstawić sylwetkę człowieka działającego na wielu polach i w różnych sferach, aktywnego naukowo do tej pory, pomimo kilkunastoletniego już „pobytu” na emeryturze.

Właśnie na początku tego roku ukazał się kolejny artykuł Profesora w prestiżowym czasopiśmie Journal of Historical Geography, poświęcony polskim geografom w latach II wojny światowej. Wydaje nam się, że ta niezwykła aktywność, często wbrew i pomimo licznych ograniczeń, związanych chociażby z wiekiem czy stanem zdrowia, jest kluczem pozwalającym spojrzeć na dzisiejszego Jubilata. Ta chęć działania, nadal liczne plany, stale powstające w jego głowie pomysły kolejnych książek, to fenomen Profesora, coś co pozwala mu podnieść się nawet po trudnych doświadczeniach i pogodnie patrzeć w przyszłość i pogodnie o niej myśleć. Pasja badawcza, która mimo upływu lat, nie zmniejsza się, wyszukiwanie nowych problemów, które należy jeszcze zbadać, opisać, przedstawić, czynią z niego człowieka młodego duchem i nie do końca jeszcze spełnionego, nawet w sferze nauki, w której osiągnął tak wiele.

W 2013 roku z okazji nadania Profesorowi tytułu doctora honoris causa Uniwersytetu w Preszowie wydał on okolicznościową książeczkę, w której napisał: „Geografia jest bowiem piękną dziedziną nauki, która potrafi tak zafascynować badacza, że ten poświęca jej całe swoje życie”. W zdaniu tym zawiera się cała kwintesencja życia i działalności Profesora, z pewnością najlepiej charakteryzuje ono dzisiejszego Bohatera. To właśnie fascynacja geografią była i jest spirytus movens, mottem i drogą życia Profesora. Dziecinne i młodzieńcze marzenia o podróżowaniu i poznawaniu dalekich krajów z czasem przekształciły się w naukowe zainteresowania, które statystycznie można ująć dorobkiem liczącym niemal 450 publikacji, w tym 74 z geografii turyzmu, 157 z geografii religii, 72 z historii geografii. Profesor cieszy się niekwestionowanym autorytetem naukowym, zarówno wśród polskich geografów, jak i w środowisku międzynarodowym, o czym świadczy m.in. wspomniany tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Preszowie. Uznawany jest za twórcę polskiej szkoły geografii turyzmu (wspólnie z Jadwigą Warszyńską) oraz szkoły geografii religii. Staraniem Profesora Jackowskiego w 1994 r. został powołany w IG UJ Zakład Geografii Religii (drugi w Europie). Był inicjatorem oraz wieloletnim redaktorem periodyku naukowego pt. Peregrinus Cracoviensis. W tym wystąpieniu nie można nie wspomnieć o najbardziej fundamentalnych pracach Profesora. W zakresie geografii turyzmu to przede wszystkim siedmiotomowa Bibliografia turystyki polskiej (1968–1973) oraz podręcznik Podstawy geografii turyzmu (z J. Warszyńską, 1978, 1979), który dla specjalistów stał się bazą, punktem wyjścia dla dalszych studiów i koncepcji naukowych. Studia z geografii religii zaowocowały pierwszymi w polskiej literaturze przedmiotu opracowaniami poświęconymi geografii pielgrzymek w Polsce i na świecie (Zarys geografii pielgrzymek 1991, Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce 1991), a ich zwieńczeniem był podręcznik Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii (2003). Dzięki Profesorowi badania z zakresu geografii religii rozwinęły się nie tylko w ośrodku krakowskim, ale i w innych placówkach geograficznych (UŁ, UMCS, UG).

Podkreślić należy również wyjątkową aktywność naukową Profesora już po formalnym przejściu na emeryturę w 2005 roku. Zajął się wówczas historią geografii polskiej, i jak to w stylu Profesora, rozmach badań był imponujący. Opracował obszerną monografię Z dziejów geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim (XV-XXI wiek) (2009, z I. Sołjan). Można śmiało stwierdzić, że dzięki inspiracji i zaangażowaniu Profesora historia geografii stała się ważnym nurtem badawczym, nie tylko w środowisku krakowskim, ale i ogólnopolskim. Kolejne pomysły Profesora urealniały się w postaci konferencji, okolicznościowych wystaw i publikacji. Trudno byłoby je tutaj wszystkie wymienić, dlatego wspomnę tylko o dwóch inicjatywach. Pierwsza to praca, będąca niejako podsumowaniem badań nad okresem szczególnie interesującym Profesora – latami drugiej wojny światowej – monografia Geografia polska i geografowie w latach II wojny światowej, która ukazała się w 2019 roku, i w której razem z koleżankami z Pracowni Geografii Religii miałyśmy zaszczyt brać udział. I druga inicjatywa, którą „zaraził” nie tylko Komitet Nauk Geograficznych PAN, ale i większość ośrodków akademickich, powstanie pierwszego w historii słownika geografów polskich, unikatowego w skali światowej (Geografowie polscy. Słownik biograficzny 2018). W tym trzytomowym dziele autorstwa profesora Jackowskiego jest 308 haseł. Jako współredaktorka słownika wielokrotnie byłam świadkiem sytuacji, kiedy Profesor stale poszerzał listę osób, które powinny być upamiętnione w słowniku. Jeśli dana osoba nie była uwzględniona przez macierzysty ośrodek, Profesor zawsze brał to zadanie na siebie, mówiąc, że nie można tego człowieka pominąć, że musimy zamieścić jego biogram w słowniku. Wyrazem uznania ze strony władz miasta Krakowa było przyznanie Profesorowi w 2011 roku prestiżowej Nagrody Miasta Krakowa w dziedzinie nauki i techniki.

Nie sposób nie docenić zaangażowania Profesora w popularyzację geografii i przywrócenie jej należnego miejsca w nauce. Aktywnie włączał się nie tylko w inicjatywy o dużym ogólnopolskim zasięgu, ale i te lokalne, zawsze podkreślając rolę geografii i jej wartość. W latach 2012-2020 pełnił funkcję Przewodniczącego PTG, dzięki osobistym wysiłkom prof. Jackowskiego towarzystwo stało się widoczną organizacją w przestrzeni publicznej. W 2020 roku otrzymał najwyższe odznaczenie geograficzne przyznawane przez Prezesa PAN i Komitet Nauk Geograficznych PAN, Medal im. Wincentego Pola w uznaniu zasług dla rozwoju geografii i jej popularyzacji w społeczeństwie. Dnia 10 października 2020 roku Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Geograficznego uhonorowało prof. A. Jackowskiego tytułem „Honorowy Przewodniczący PTG”.

Profesor nazywa geografię swoją miłością, daje temu wyraz nawet w pisowni, pisząc świadomie ten wyraz na ogół z dużej litery. To prawda, całe życie naukowe i zainteresowania Profesora koncentrowały się na geografii. Ale obserwując Profesora przez lata można tych miłości wskazać więcej. Pomijając życie prywatne, na pewno jest to nasza Alma Mater, Uniwersytet Jagielloński i Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej. Praktycznie całe swoje życie zawodowe związał z tą uczelnią, zdobywając tutaj kolejne stopnie i tytuły naukowe. Przez wiele lat pełnił funkcje dyrektora Instytutu Geografii (1990–1993, 1999–2005) oraz dziekana Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi (1993-1999). W uznaniu zasług dla macierzystej uczelni otrzymał m.in. tytuł profesora honorowego UJ (2007), Srebrny Medal „Plus ratio quam vis” (2015) oraz Srebrny Medal „Scientiae et Tempori Futura” za działalność dla powstania i budowy Kampusu 600-lecia Odnowienia UJ (2018). Profesor jest prawdziwie dumny z bycia wychowankiem UJ i przynależności do wspólnoty akademickiej. Jest dumny z tego co zrobił dla Uniwersytetu i Instytutu, jest żywo zainteresowany tym, co dzieje się w Uniwersytecie i Instytucie. Tak po ludzku zawsze cieszą go wyrazy pamięci ze strony władz rektorskich i dziekańskich, ze strony byłych współpracowników, cieszy go, że jego ukochany Uniwersytet i Instytut o nim pamiętają.

Moim zdaniem, nie byłoby jednak tych wszystkich miłości, gdyby nie jedna, w moim odczuciu najważniejsza, Profesor po prostu lubi ludzi, lubi z nimi przebywać, wspierać, życzliwie towarzyszyć i pomagać. To, na co czasami skarży się, to właśnie zbyt rzadkie kontakty, milczący telefon, a w pandemii brak spotkań. Otwartość Profesora na ludzi i ich problemy pozwalała mu przez lata budować interpersonalne relacje także z tymi, stojącymi niżej w hierarchii naukowej i zawodowej. W imieniu byłych doktorantów Profesora, jego uczennic i uczniów, mogę powiedzieć, że właśnie ten brak dystansu i traktowanie nas po partnersku nie tylko wzmacniały nasze poczucie wartości, ale pozwoliły na nawiązanie koleżeńskich i przyjacielskich stosunków również między nami, które przetrwały do tej pory. I z tego miejsca pragnę gorąco za to podziękować naszemu Promotorowi i Mistrzowi. Pokazał nam drogę, na której ważne są osiągnięcia naukowe i służenie nauce, ale na drodze tej zawsze ważne były też ogólnoludzkie wartości, przyjaźń, koleżeństwo, opowiadanie się po stronie dobra i wrażliwość na drugiego człowieka. Nabiera to szczególnego wymiaru w dzisiejszym ogarniętym wojnami świecie, kiedy polityka i ekonomia wydają się często wypierać człowieczeństwo, dlatego tym bardziej dziękujemy Profesorowi za jego postawę.

Kończąc, w imieniu całej społeczności naszego Instytutu pragnę złożyć Jubilatowi najserdeczniejsze gratulacje i życzyć wielu wspaniałych dni, „pogody ducha”, a przede wszystkim dalszych bogatych planów i nieustannego twórczego niespełnienia.