Eugeniusz Mikołaj Romer urodził się 3 lutego 1871 r. we Lwowie. Dzisiaj obchodzimy 150. rocznicę urodzin jednego z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych polskich geografów, twórcy nowoczesnej kartografii polskiej, geopolityka, profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Eugeniusz Romer był najwybitniejszym geografem i kartografem swoich czasów. Był profesorem honorowym uniwersytetów we Lwowie, Krakowie, Poznaniu, a także czynnym i honorowym członkiem instytucji naukowych i stowarzyszeń polskich oraz największych zagranicznych towarzystw geograficznych. Jako pierwszy uzyskał godność Członka Honorowego PTG (1920). Jego imieniem nazwano lodowce: Alaski (1913), zachodniej Grenlandii (1937), a współcześnie ulice w 20 miastach Polski, kilka szkół, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, transatlantyk „Romer” (1963). W uznaniu jego zasług, Polskie Towarzystwo Geograficzne wystąpiło w 2019 roku z wnioskiem o pośmiertne nadanie Profesorowi Eugeniuszowi Romerowi Orderu Orła Białego.
Początki kariery naukowej
Eugeniusz Romer w okresie 1889-1891 studiował na UJ historię, prawo, etykę, geografię i geologię. Studia geograficzne kontynuował w Halle (1891-1892) i we Lwowie (1892-1893). W latach 1895-1896 wyjechał na studia do Wiednia (u Albrechta Pencka, morfologia, glacjologia, geologia) i Berlina (meteorologia). W 1899 r. zawiązał się na stałe z Uniwersytetem Lwowskim. W 1909 r. studiował w Lozannie glacjologię. Rok później uczestniczył jako topograf w wyprawie badającej pasma górskie Kraju Nadamurskiego, opracowując mapę gór Sichote-Aliń w skali 1:200 000. Badał morfologię wybrzeży Japonii, Bretanii, geomorfologię i glacjologię Gór Skalistych. W 1911 r. został profesorem zwyczajnym oraz kierownikiem Katedry Geograficznej na Uniwersytecie Lwowskim. W 1929 r. odszedł na przedwczesną emeryturę.
Dorobek naukowy
Prof. Eugeniusz Romer opublikował łącznie 871 prac i recenzji, 60 atlasów, 140 map ściennych w wielotysięcznych nakładach, pięć globusów oraz wiele prac współautorskich. Najważniejsze jego badania i publikacje dotyczyły klimatologii, geomorfologii i kartografii. Był autorem pionierskich i wielkich syntez dotyczących klimatologii. W pracach geomorfologicznych i glacjologicznych wprowadzał nowe metody badawcze (karto- i morfometryczne). Był twórcą nowoczesnej kartografii polskiej, dużą uwagę poświęcał kartografii szkolnej. W 1908 r. wydał Atlas geograficzny (od 1926 r. pt. Mały atlas geograficzny), który do 1964 r. miał 16 wydań. Przed I wojną światową przeprowadzał tajne wykłady z geografii Polski we Lwowie, Warszawie, Krakowie i na Lubelszczyźnie. W 1914 r. wyjechał ze Lwowa, zagrożony deportacją przez Rosjan.
Działalność dla Niepodległej Polski
Prof. Eugeniusz Romer w czasie swojego pobytu w Wiedniu, w przeciągu zaledwie roku opracował monumentalny Geograficzno-statystyczny atlas Polski. Pierwsze wydanie miało miejsce w 1916, drugie – w 1921. Wydawnictwo to uznawane jest za pierwowzór polskich atlasów narodowych. Przedstawiało zjawiska przestrzenne w granicach Polski z 1772 r., z dodaniem Śląska oraz Pomorza Środkowego. Atlas budził silny sprzeciw zwłaszcza Niemców i Rosjan. Skonfiskowano większą część nakładu, władze austriackie zabroniły wywożenia go poza granice Galicji. Niemcy podjęli działania zmierzające do aresztowania Romera. W oparciu o opinię Albrechta Pencka oskarżono Romera o zdradę stanu, za co groziła kara śmierci.
Pomimo tych trudności trzy egzemplarze Atlasu udało się przesłać na Zachód, z których jeden trafił do Stanów Zjednoczonych pod koniec 1918 roku. Egzemplarz ten został włączony do oficjalnych materiałów amerykańskich na Konferencję Pokojową w Paryżu. Równocześnie Romerowi zalecono zorganizowanie działu geograficznego przy Polskim Biurze Prac Kongresowych w Paryżu. Działalność Romera na Kongresie Wersalskim, a także jego Atlas, miały istotny wpływ na ustalenie przebiegu granic odradzającego się Państwa Polskiego. Romer jako członek delegacji polskiej pełnił funkcję eksperta naukowego do spraw terytorialno-ludnościowych (1918-1919). Został też włączony do naszej delegacji podczas konferencji pokojowej w Rydze w roku 1921.
Działalność po I wojnie światowej
Eugeniusz Romer założył w 1921 r. Instytut Kartograficzny nazwany później jego imieniem. Był inicjatorem i współtwórcą Książnicy-Atlas (1924). Utworzył i był redaktorem serii „Prace Geograficzne Eugeniusza Romera” (1918–1939) oraz „Polskiego Przeglądu Kartograficznego” (1923–1934). Przewodniczył Zrzeszeniu Polskich Nauczycieli Geografii w latach 1922-1929. W latach 1925-1926 sprawował funkcję Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, zaś w okresie 1926-1939 – redaktora „Czasopisma Geograficznego”. W 1926 r. utworzył we Lwowie samodzielne Towarzystwo Geograficzne, któremu przewodniczył do wybuchu wojny. W okresie lwowskim wypromował ponad 30 doktorów, opiekował się 14 habilitacjami.
W 1920 r. wprowadził Polskę do Centre International de Navigation Aérienne w Paryżu, a w 1922 r. do Międzynarodowej Unii Geograficznej (IGU, International Geographical Union). W latach 1928-38 i 1945-1949 sprawował funkcję wiceprezydenta IGU. Był jednym z głównych organizatorów Międzynarodowego Kongresu Geograficznego IGU w 1934 r. w Warszawie. W czasie II wojny światowej ukrywał się w klasztorze zmartwychwstańców we Lwowie. W 1944 r. rząd Polski wezwał go do Londynu. Jako Edmund Piotrowski wyjechał do Warszawy, lecz stan zdrowia nie pozwolił mu na przerzut przez granicę. Przeżył powstanie warszawskie, potem osiadł w Krakowie. W okresie luty-grudzień 1945 r. kierował Katedrą Geografii i Instytutem Geograficznym UJ. W latach 1945-1949 był redaktorem „Przeglądu Geograficznego”. Zmarł 28 stycznia 1954 r. w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim.