Z głębokim żalem zawiadamiamy, że w dniu 6 marca 2020 roku zmarł w Warszawie w wieku 95 lat nestor polskiej geografii, wybitny klimatolog, twórca polskiej szkoły topoklimatologii i kartowania topoklimatycznego, współzałożyciel Międzynarodowej Asocjacji Klimatologii ś.p. Prof. Janusz Paszyński, „Machnicki”.
Członek Honorowy Polskiego Towarzystwa Geograficznego, wyróżniony również Złotą Odznaką PTG i Medalem Pamiątkowym 100-lecia Towarzystwa. Student konspiracyjnej geografii na UW (1943-1944). Żołnierz AK, powstaniec warszawski, Grupa Bojowa „Krybar”. Uczestniczył w walkach na Powiślu, o Uniwersytet Warszawski oraz Pałac Staszica.
Żegnamy Cię, Drogi Profesorze i Przyjacielu. Pamięć o Tobie zawsze będzie żywa w naszych sercach! Rodzinie Pana Profesora, a także Społeczności oraz Władzom Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN przekazujemy wyrazy naszego najgłębszego współczucia.
Prezydium i Zarząd Główny
Polskiego Towarzystwa Geograficznego
Uroczystości pogrzebowe
Ceremonia pogrzebowa rozpocznie się 19 marca o godz. 13 w kościele p.w. św. Karola Boromeusza na Powązkach.
Biografia Profesora Janusza Paszyńskiego
Janusz Paszyński, „Machnicki”, urodził się 7 listopada 1924 r. we Włocławku, zmarł w Warszawie 6 marca 2020 roku. Gdy Włocławek został włączony do III Rzeszy, młody Janusz Paszyński znalazł się w Warszawie. Uczestniczył w tajnych kompletach, uzyskując w 1942 r. maturę w Liceum. im. Bolesława Limanowskiego. Jednocześnie ukończył zawodowe liceum fotograficzne. Działał w konspiracji. Na początku 1942 r. wstąpił do Konfederacji Narodu, gdzie był roznosicielem prasy podziemnej, W dniu 6 grudnia 1942 r. został żołnierzem Armii Krajowej. Z polecenia przełożonych podjął pracę w niemieckim Wojskowym Instytucie Kartograficznym (Kriegskarten und Vermessungsamt) jako fotograf. W 1943 r. rozpoczął studia wyższe w zakresie geografii na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, pod kierunkiem prof. Stanisława Lencewicza. Pod koniec 1943 r. został aresztowany przez Sicherheitsdienst. Oskarżono go o wynoszenie map z Instytutu Kartograficznego i przekazywanie ich do „Schroniska” (kryptonim Służby Kartograficznej Komendy Głównej AK). Przez kilka miesięcy był więziony na Pawiaku, przechodząc brutalne śledztwo w katowni Gestapo w alei Szucha. Zwolniony w marcu 1944 r., został, ze względów bezpieczeństwa, wyłączony z pracy w konspiracji. Nadal jednak uczestniczył w wykładach z geografii na UW. Brał udział w Powstaniu Warszawskim w szeregach 2 kompanii III Zgrupowania „Konrad”, wchodzącego w skład Grupy Bojowej „Krybar”. Uczestniczył w walkach na Powiślu, m.in. o Uniwersytet i Pałac Staszica, a następnie w Śródmieściu Północnym, gdzie 8 września został ranny. Za udział w walce o Uniwersytet Warszawski i w obronie Poczty Głównej na Placu Napoleona został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Po Powstaniu Warszawskim znalazł się w niewoli niemieckiej, w obozie XI-B Fallingbostel. Na początku 1945 r. podjął próbę ucieczki, po kilku dniach został jednak schwytany i osadzony w więzieniu w Magdeburgu, a następnie w areszcie i w karnej kompanii w obozie XI-A Altengrabow.
Po powrocie do kraju w 1945 r. Janusz Paszyński kontynuował studia geograficzne na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskując w 1948 r. magisterium. W 1951 r., na podstawie rozprawy Opady atmosferyczne dorzecza Odry i ich związek z zalesieniem (promotor prof. August Zierhoffer), nadano mu na Uniwesrytecie Poznańskim stopień naukowy doktora. W latach 1951–1954 pracował w „Geoprojekcie” w Warszawie, badając klimat miast i osiedli pod kątem potrzeb urbanistyki i planowania przestrzennego. Przez kilka lat prowadził także wykłady i ćwiczenia na Uniwersytetach w Warszawie i w Toruniu. Na początku 1954 r. w będącym w stadium organizacji Instytucie Geografii PAN przystąpił do tworzenia Pracowni Klimatologii. Funkcję kierownika tej jednostki (od 1959 r. Zakładu) pełnił do przejścia na emeryturę w dniu 1 stycznia 1995 roku. W 1955 r. uzyskał tytuł docenta, w 1964 r. profesora nadzwyczajnego, a w 1976 r. profesora zwyczajnego.
Zainteresowania naukowe Profesora Janusza Paszyńskiego koncentrowały się na klimatologii fizycznej (zagadnienia bilansu cieplnego atmosfery i powierzchni ziemi) oraz klimatologii stosowanej (klimat miast, zanieczyszczenie atmosfery w aglomeracjach wielkomiejskich i przemysłowych). Zajmował się także metodami sporządzania szczegółowych map klimatu miejscowego (topoklimatu), wykonywanych do różnych potrzeb praktycznych, w tym także dla tzw. melioracji klimatycznych, wykorzystując do tego nowoczesne techniki komputerowe i satelitarne. Stał się twórcą znanej i cenionej w świecie polskiej szkoły topoklimatologicznej i kartowania topoklimatycznego. Z czasem zmienił skalę swoich zainteresowań z mikroklimatologii warstwy przyziemnej do makroklimatologii kosmicznej i zaczął się zajmować klimatem Marsa oraz jego wiekową zmiennością. Z innych zainteresowań należy wymienić najnowszą historię Polski. Był czynnym członkiem Towarzystwa Miłośników Historii, Towarzystwa Przyjaciół Warszawy oraz Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Warszawskiego. Był autorem szeregu prac na temat okupacji i Powstania Warszawskiego. Był czynnym członkiem Zarządu Środowiska „Krybar” Okręgu Warszawskiego Światowego Związku Żołnierzy AK.
W swoim dorobku pozostawił ponad 230 prac opublikowanych oraz kilkadziesiąt opracowań niepublikowanych, głównie o charakterze ekspertyz klimatycznych dla planowania przestrzennego. Uczestniczył w ekspedycjach: Międzynarodowego Roku Geofizycznego 1957/1958 do Wietnamu, Międzynarodowego Programu Biologicznego w 1973 r. do dorzecza Cedar River w stanie Washington (USA) oraz Międzynarodowego Eksperymentu Klimatologicznego w Kazachstanie 1988/1989. Przez wiele lat przewodniczył Komitetowi Meteorologii i Fizyki Atmosfery PAN, był członkiem wielu rad naukowych różnych komitetów naukowych i redakcyjnych. Był promotorem w dziesięciu przewodach doktorskich.
Pełnił różne funkcje w organizacjach międzynarodowych. M. in. był przedstawicielem Polski w Międzynarodowym Towarzystwie Biometeorologicznym, przewodniczącym Komisji ds. Metod Badań Kartowania Topoklimatycznego w Międzynarodowej Unii Geograficznej, a także był założycielem i członkiem Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Asocjacji Klimatologii. Za swoją działalność naukową i organizacyjną został wyróżniony licznymi odznaczeniami krajowymi i zagranicznymi, a także nagrodami naukowymi. Będąc już na emeryturze otrzymał: dwa Medale Uniwersytetu Warszawskiego – za zasługi dla UW i za udział w powstańczych walkach o Uniwersytet. Posiadał Medal im. Jerzego Kondrackiego za zasługi dla Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW, członkostwo honorowe i Złotą Odznakę Polskiego Tow. Geofizycznego, członkostwo honorowe Studenckiego Koła Naukowego Geografów im. Stanisława Pawłowskiego UAM w Poznaniu.
W 1952 r. ożenił się z Zofią Dąbrowską, zmarłą w 1967 r., w wieku 42 lat, w następstwie długotrwałej, nieuleczalnej choroby nerek, nabytej podczas sześcioletniego pobytu w sowieckim łagrze w Kazachstanie. Jego jedyny młodszy brat, członek „Szarych Szeregów”, Andrzej Paszyński, został zamordowany w wieku 18 lat w niemieckim obozie koncentracyjnym Gross-Rosen na początku 1945 roku.
Janusz Paszyński od około 1955 r. był członkiem Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W latach 1990-1993 pełnił funkcję Przewodniczącego Sądu Koleżeńskiego PTG. Był Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Geograficznego (2018), wyróżniony został również Złotą Odznaką PTG (nr 612, 1993) oraz Pamiątkowym Medalem 100-lecia Towarzystwa (2018).
Opracowanie: Prof. Dr hab. Antoni Jackowski
Literatura:
- Kozłowska-Szczęsna T., 2018, Paszyński Janusz, „Machnicki” (ur. 1924) [w:] A. Jackowski, K. Krzemień, I. Sołjan, Geografowie polscy. Słownik biograficzny, T. 2, IGiGP UJ, KNG PAN, PTG, Kraków, s. 1234-1237;
- Jackowski A., Bilska-Wodecka E., Sołjan I., Liro J., 2019, Geografia polska i geografowie w latach II wojny światowej, IGiGP UJ, PTG, Kraków.