Zebrani w Warszawie na Kongresie Geografii Polskiej, zwołanym w dniu 13 kwietnia 2018 roku dla uczczenia 100. rocznicy utworzenia Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz z okazji Roku Polskiej Geografii 2018 zwracamy się do wszystkich Geografów Świata z Jubileuszowym przesłaniem.
I
Polskie Towarzystwo Geograficzne obchodzi swój Jubileusz w atmosferze radości i poczucia Wspólnoty. Dzięki naszym Wielkim Antenatom, Wspólnota ta nabrała trwałego charakteru i przetrwała przez sto lat. U progu odzyskania przez Polskę Niepodległości nasi Ojcowie postanowili utworzyć organizację zrzeszającą polskich Geografów, uznając, że Geografia stanowi tę dziedzinę wiedzy, która będzie szczególnie potrzebna wyzwalającej się z niewoli Polsce. Powszechnym uznaniem cieszył się wysiłek Geografów przy scalaniu terytorium Polski i wyznaczaniu na Konferencji Paryskiej (1919-1920) granic Rzeczypospolitej, ich udział w pracach na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego kraju, a także działania w zakresie kształtowania świadomości narodowej i patriotycznej społeczeństwa, w tym zwłaszcza młodzieży. Pokolenia Geografów miały swój wkład w budowę Polski Wolnej i Niepodległej, Mądrej i Sprawiedliwej.
II
W okresie drugiej wojny światowej Geografowie stanowili tę część polskiej inteligencji, która w pierwszej kolejności była represjonowana przez okupantów niemieckich i sowieckich. Mimo niebezpieczeństw, Polskie Towarzystwo Geograficzne nie przerwało swojej działalności. Odbywały się spotkania, a Członkowie Towarzystwa angażowali się w akcję tajnego nauczania, pełnili odpowiedzialne funkcje w Państwie Podziemnym i w Armii Krajowej, prowadzili badania naukowe, walczyli o zachowanie w społeczeństwie świadomości narodowej. Wielu spośród nich za manifestowaną postawę Geografa-Polaka zapłaciło najwyższą cenę – własne życie.
III
Po drugiej wojnie światowej Towarzystwo włączyło się w proces odbudowy zniszczonej Polski. Geografowie brali udział w opracowaniu wszystkich koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju, w pracach nad zmianami podziału administracyjnego, prognozowaniu zmian społeczno-gospodarczych, planach ochrony środowiska i krajobrazu. Współcześnie uczestniczą w opracowaniu strategii i planów rozwoju na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej. Pracują naukowo na rzecz rozpoznania procesów przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych oraz opisania fenomenu zróżnicowania środowiska naturalnego Ziemi, uczestnicząc w ważnych wyprawach odkrywczych i naukowo-badawczych. Opracowują strategie przeciwdziałania skutkom zagrożeń naszej planety.
IV
Jednym z podstawowych celów Towarzystwa było zawsze kształtowanie społecznej świadomości geograficznej w duchu odpowiedzialności za działania człowieka na Ziemi i we wspólnocie ludzkiej. Doniosłą rolę edukacyjną spełniają organizowane od 1974 roku Olimpiady Geograficzne dla uczniów szkół średnich, przyczyniając się do upowszechnienia i zrozumienia wiedzy geograficznej wśród polskiej młodzieży. Młodzi Polacy wielokrotnie zwyciężali indywidualnie i drużynowo w Międzynarodowych Olimpiadach Geograficznych, promując Polską Geografię na Świecie.
V
Polskie Towarzystwo Geograficzne wniosło znaczący dorobek do Geografii światowej. Od 1924 roku ściśle współpracuje z Międzynarodową Unią Geograficzną. Wielu Polaków pełniło ważne funkcje w MUG, włącznie z funkcją jej Przewodniczącego. Po wojnie, mimo „żelaznej kurtyny”, polscy Geografowie z powodzeniem rozwijali współpracę międzynarodową. Do 1989 roku Polska stanowiła centralne miejsce spotkań Geografów świata zachodniego i wschodniego. Polskie Towarzystwo Geograficzne z dużym uznaniem powitało utworzenie w 1997 roku EUGEO (Association of Geographical Societies in Europe). Z wielką satysfakcją uczestniczymy w jego pracach. Wyrazem uznania EUGEO dla PTG jest obecność jego Przewodniczącego i wielu przedstawicieli Stowarzyszenia na naszym Kongresie. Dzięki częstym kontaktom naukowym i osobistym, a także wspó¬lnym badaniom i podróżom, między Geografami na całym świecie wytwarzają się niepowtarzalne i silne więzi. Bardzo często przeradzają się one w Przyjaźń, która nierzadko przechodzi z pokolenia na pokolenie.
VI
Polskie Towarzystwo Geograficzne z dumą podkreśla, że pomimo różnych zawirowań historycznych, nasze środowisko zawsze starało się zachować jedność i nie ulegać koniunkturalnym wpływom politycznym. W postępowaniu badawczym Geografów zawsze dominowało dążenie dojścia do Prawdy przez duże „P” i wola służby Społeczeństwu. Tragicznym okresem w geografii światowej były lata, gdy w krajach totalitarnych niektórzy, czasem nawet wybitni geografowie, zdradzili etos naukowca i uczciwego człowieka, podporządkowując się zbrodniczej ideologii faszystowskiej czy komunistycznej. Mając na uwadze tragiczne doświadczenia Geografii apelujemy: zamknijmy bramy naszych warsztatów pracy oraz Towarzystw przed taką złą ideologią i polityką, która niesie nienawiść, burzy umysły, zamyka usta. Nie dajmy się uwieść zakłamaniu i zniewoleniu! Nie odrzucajmy wolności, w tym również wolności badań i wolności słowa!
VII
Stulecie Polskiego Towarzystwa Geograficznego jest okazją do przypomnienia chlubnej tradycji Geografii w Polsce i przywołania Jej największych osiągnięć, jak też dobrym momentem do aktywnego i odpowiedzialnego zastanowienia się nad wyzwaniami przyszłości. Nasz Jubileusz obchodzimy w poczuciu dumy ze zrealizowania z nawiązką celu, jaki w 1918 roku nakreślili twórcy Towarzystwa. Równocześnie mamy nadzieję, że ranga osiągnięć naukowych komisji problemowych i oddziałów merytorycznych, a także aktywność oddziałów terenowych stanowią znakomitą podstawę dla utrwalenia pozycji Towarzystwa w świadomości społecznej i w życiu kraju, a także w skali globalnej.
VIII
Pragniemy, aby do powszechnej świadomości ludzi powróciła Geografia jako piękny i porywający dział nauki i dydaktyki, niezwykle ważny w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym. Powinniśmy odpowiedzialnie uświadomić wszystkim, że świat bez Geografii byłby konstrukcją ułomną i ubogą. Geografii nie można ani unicestwić, ani usunąć ze świadomości społecznej. Do nas, Geografów obecnej i przyszłych generacji, należy zapewnienie Jej wyjątkowego miejsca w kolejnych stuleciach.